Bí thư Thành ủy TP.HCM, ông Nguyễn Văn Nên, đã có dịp gặp gỡ và trò chuyện với GS.TS Đặng Lương Mô trong hội nghị tri thức năm 2024 – Ảnh: T.T.D.
Những công trình nghiên cứu của GS.TS Đặng Lương Mô đã được trích dẫn và công nhận trong nhiều tài liệu học thuật tại Mỹ, đặc biệt là trong các sách giáo khoa của các trường đại học hàng đầu tại đây.
Hành trình trở về quê hương
Trong suốt thời gian sống và làm việc ở nước ngoài, GS.TS Đặng Lương Mô luôn giữ trong lòng tình yêu quê hương và đã có những đóng góp quan trọng cho đất nước, không chỉ trong việc đào tạo nhân tài mà còn trong việc tư vấn về khoa học công nghệ.
Vào mùa xuân năm 1994, ông đã trở về TP.HCM để tham dự hội nghị chuyên đề về “Cải cách giáo dục đại học”. Đây chính là bước ngoặt đánh dấu sự trở lại của ông, nhằm thúc đẩy sự phát triển của công nghệ thiết kế vi mạch tại Việt Nam.
Đến năm 1997, ông đã mở khóa học về thiết kế vi mạch tại Trường đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia TP.HCM) và hỗ trợ các cán bộ trẻ của trường có cơ hội tu nghiệp tại Đại học Hosei, Nhật Bản.
Vào năm 1999, ông đã tích cực vận động để ký kết hiệp định hợp tác giữa Trường Công nghệ, Đại học Hosei và Trường đại học Bách khoa TP.HCM, qua đó tạo điều kiện cho nhiều cán bộ trẻ được học tập và nghiên cứu tại Nhật Bản.
“Trường đại học Bách khoa đã gửi đi hai cán bộ trong những năm đầu, nhưng từ năm thứ ba, số lượng đã tăng lên ba người, mỗi người được đào tạo trong bốn tháng. Những cán bộ này đã trở về và đảm nhận công việc tại phòng thí nghiệm thiết kế vi mạch. Đến nay, hiệp định này đã có 25 năm và vẫn còn hiệu lực, với khoảng 50 cán bộ đã được đào tạo tại Nhật Bản,” GS Mô chia sẻ.
Vào năm 2000, ông đã vận động quyên góp được hơn 35.000 USD để xây dựng phòng thí nghiệm thiết kế và mô phỏng vi mạch tại Trường đại học Bách khoa TP.HCM, nơi mà công nghệ FPGA mới chỉ được biết đến ở Mỹ và Nhật Bản vào thời điểm đó.
Phòng thí nghiệm này đã đóng góp rất lớn cho việc đào tạo và nghiên cứu, giúp sinh viên và học viên sau đại học ngành điện – điện tử có cơ hội học tập và thực hành. Chỉ trong vòng 10 năm, công nghệ FPGA đã được lan tỏa rộng rãi khắp cả nước.
Khởi đầu cho ngành chế tạo chip tại Việt Nam
Chip vi xử lý đầu tiên của Việt Nam được phát triển bởi một nhóm giảng viên và kỹ sư trẻ tại Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo thiết kế vi mạch (ICDREC) thuộc Đại học Quốc gia TP.HCM. Trung tâm này được thành lập vào ngày 16-1-2008 và nhanh chóng trở thành một trong những dấu ấn quan trọng trong lĩnh vực khoa học công nghệ quốc gia.
GS.TS Đặng Lương Mô là người đã đề xuất thành lập ICDREC vào năm 2005 và đã đóng vai trò cố vấn cho trung tâm từ đó. ICDREC hoạt động đa dạng trong các lĩnh vực như đào tạo, nghiên cứu, thiết kế chip, phát triển sản phẩm ứng dụng và hợp tác quốc tế.
Chip đầu tiên do ICDREC thiết kế đã được chế tạo thành công sau ba năm nỗ lực, mang tên SIGMAK3. Một năm sau, trung tâm tiếp tục cho ra mắt chip vi xử lý VN801, với tính năng và hiệu suất vượt trội hơn so với sản phẩm đầu tiên. Sau bốn năm nghiên cứu và thử nghiệm, ICDREC đã cho ra đời chip thương mại đầu tiên của Việt Nam mang tên SG8V1.
“Sản phẩm này chứng minh rằng người Việt hoàn toàn có khả năng tự sản xuất chip. Ngày mà chúng tôi chế tạo thành công chip đầu tiên là một trong những khoảnh khắc hạnh phúc nhất trong sự nghiệp của tôi tại quê hương. Tất cả những khó khăn trước đó dường như tan biến,” GS Mô chia sẻ.
Khởi xướng ngành thiết kế vi mạch tại Việt Nam
Với mong muốn Việt Nam có thể tự chủ trong công nghệ thiết kế chip, GS Mô đã nỗ lực không ngừng để đào tạo nguồn nhân lực cho lĩnh vực này tại các trường đại học trong nước. Ông đã đề xuất và tham gia điều hành chương trình sau đại học về thiết kế vi mạch tại Trường đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia TP.HCM).
Ông cũng đã kết nối và mời các giảng viên quốc tế về giảng dạy, tạo ra một đội ngũ giảng viên đa dạng với 22 người, bao gồm cả giảng viên trong nước và quốc tế.
Nhờ sự chuẩn bị kỹ lưỡng, chương trình đã được cấp phép hoạt động chỉ hai tháng sau khi đơn xin được gửi đi. Khóa học đầu tiên đã được khai giảng vào tháng 9-2007 và đến nay đã hoàn tất khóa thứ 17, với nhiều học viên đã trở thành giảng viên tại các trường đại học trong và ngoài nước.
GS.TS Đặng Lương Mô, sinh năm 1936 tại Kiến An, Hải Phòng, đã có một hành trình dài từ khi tốt nghiệp trung học và di cư vào Sài Gòn. Ông đã xuất sắc giành học bổng du học tại Nhật Bản và hoàn thành chương trình thạc sĩ cũng như tiến sĩ tại Đại học Tokyo.
Ông đã có nhiều năm làm việc tại Viện Nghiên cứu trung ương Toshiba Nhật Bản trước khi trở về giảng dạy tại Đại học Khoa học Sài Gòn. Sau đó, ông tiếp tục công việc nghiên cứu và giảng dạy tại nhiều trường đại học khác nhau.
Với hơn 300 công trình nghiên cứu và nhiều bằng phát minh, GS Mô đã có những đóng góp to lớn cho ngành khoa học và giáo dục tại Việt Nam. Ông cũng là một trong những người sáng lập Câu lạc bộ Khoa học kỹ thuật Việt kiều, tạo cầu nối giữa các nhà khoa học Việt kiều và các tổ chức trong nước.
* PGS.TS Phan Thanh Bình (nguyên giám đốc Đại học Quốc gia TP.HCM):
Đóng góp không ngừng cho giáo dục đại học Việt Nam
GS.TS Đặng Lương Mô luôn dành tâm huyết cho sự phát triển của khoa học và giáo dục tại Việt Nam, đặc biệt là tại Đại học Quốc gia TP.HCM. Ông không chỉ tham gia giảng dạy và nghiên cứu mà còn tích cực tư vấn cho sự phát triển của Khu Công nghệ cao TP.HCM và hỗ trợ nhiều trường đại học trong nước.
Không chỉ dừng lại ở chuyên môn, GS Mô còn viết sách về cải cách giáo dục và các vấn đề liên quan đến khoa học, thể hiện tâm huyết của mình đối với sự phát triển của đất nước.
Những thành tựu hiện tại của Đại học Quốc gia TP.HCM có sự đóng góp thầm lặng nhưng vô cùng quan trọng từ những nhà khoa học yêu nước như GS Mô.
