Cuộc chiến tranh Việt Nam không chỉ là một chương trong lịch sử mà còn là một bài học sâu sắc về ý chí và khát vọng của con người. Trong tập đầu tiên của chương trình Cuộc đọ sức của ý chí, Craig McNamara đã đặt ra một câu hỏi đầy thách thức cho người cha quá cố của mình, Robert McNamara, về lý do tại sao người Việt Nam lại có khao khát thống nhất Tổ quốc mãnh liệt đến vậy.
Robert McNamara, một nhân vật nổi bật trong lịch sử quân sự Mỹ, từng giữ chức vụ Bộ trưởng Quốc phòng dưới thời Tổng thống Kennedy và Johnson. Ông được biết đến như một trong những người có ảnh hưởng lớn nhất trong cuộc chiến tranh tại Việt Nam, và những quyết định của ông đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lịch sử.
Cha đã thực sự lắng nghe tiếng nói của người dân Việt Nam?
Craig McNamara, một nông dân ở California, đã có một mối liên hệ đặc biệt với cuộc chiến tranh Việt Nam thông qua cha mình. Ông đã chứng kiến những tác động của cuộc chiến không chỉ đối với đất nước mà còn đối với gia đình và cộng đồng của mình. Đầu thập niên 1960, Mỹ đã xem miền Nam Việt Nam như một chiến trường quan trọng trong cuộc chiến chống lại chủ nghĩa cộng sản, dẫn đến việc gia tăng quân sự tại đây.
Trong bối cảnh đó, Tổng thống Kennedy đã tìm kiếm một người lãnh đạo có tầm nhìn để dẫn dắt Bộ Quốc phòng, và Robert McNamara đã nổi lên như một ứng cử viên sáng giá. Ông được mô tả là một nhà quản lý tài ba, nhưng cũng chính từ vị trí này, ông đã đưa ra những quyết định có thể thay đổi cả cuộc đời ông và cả thế giới.
Craig đã nhắc lại một câu nói của cha mình vào năm 1995, khi ông thừa nhận rằng Mỹ đã mắc phải những sai lầm nghiêm trọng trong cuộc chiến. Tuy nhiên, Craig đã đặt ra một câu hỏi quan trọng: “Cha ơi, cha đã bao giờ đến Việt Nam để hỏi người dân tại sao họ lại khao khát thống nhất Tổ quốc như vậy chưa?”. Đây là một câu hỏi không chỉ đơn thuần là về lịch sử mà còn về sự thấu hiểu và đồng cảm.
Để tìm kiếm câu trả lời, Craig đã quyết định thực hiện một hành trình đến nhiều nơi ở Mỹ và Việt Nam, nơi ông có thể lắng nghe và học hỏi từ những người đã sống qua cuộc chiến.
McNamara đã bỏ qua những yếu tố quan trọng
Khi bước vào cuộc chiến, McNamara đã thực hiện nhiều cải cách trong quân đội Mỹ, với hy vọng hiện đại hóa và mở rộng quy mô lực lượng. Ông tin rằng việc dựa vào số liệu và dữ liệu sẽ giúp xây dựng chiến lược quân sự hiệu quả. Tuy nhiên, điều này đã dẫn đến những quyết định sai lầm nghiêm trọng.
Chính quyền Mỹ đã dựng lên một chính phủ tay sai tại miền Nam Việt Nam và cung cấp vũ khí cùng hàng ngàn cố vấn quân sự. McNamara đã đặt ra mục tiêu bình định miền Nam Việt Nam trong vòng 18 tháng, nhưng thực tế lại hoàn toàn khác. Ông đã nhận được những thông tin sai lệch từ các tướng lĩnh tại Việt Nam, dẫn đến những đánh giá không chính xác về tình hình chiến sự.
Trong chuyến thăm đầu tiên đến Việt Nam vào tháng 5-1962, McNamara đã thấy những gì mà ông cho là thành công, nhưng ông đã bỏ qua một yếu tố quan trọng: cảm xúc và ý chí của con người. Thiếu tướng Edward Lansdale đã cố gắng thuyết phục ông bổ sung yếu tố này vào các tính toán, nhưng đã không thành công.
Giáo sư Frederik Logevall đã chỉ ra rằng McNamara đã không nhận ra rằng ý chí kiên cường của người Việt Nam chính là yếu tố quyết định trong cuộc chiến. Điều này đã dẫn đến một cuộc chiến tranh nhân dân toàn diện, mà người Việt Nam đã sẵn sàng hy sinh để bảo vệ quê hương.
Những cảm xúc sâu sắc từ chuyến trở về
Trong chuyến thăm Việt Nam kéo dài 8 ngày, Craig đã đi qua 6 tỉnh thành, thăm lại những địa điểm gắn liền với cha mình trong thời kỳ chiến tranh. Ông đã gặp gỡ nhiều người dân và cựu chiến binh, những người đã sống qua những năm tháng đau thương đó. Tại Mỹ Tho, ông đã thăm gia đình của một anh hùng trong trận đánh lịch sử Ấp Bắc, nơi mà những ký ức đau thương vẫn còn sống mãi.
Craig đã chia sẻ những cảm xúc của mình khi gặp gỡ con gái của vị anh hùng, và ông cảm nhận được nỗi đau mà họ đã trải qua. Ông nói: “Tôi buồn biết bao, tôi mất cha theo một cách khác”. Những quyết định của cha ông đã thay đổi mãi mãi tiến trình lịch sử, và ông cảm thấy mình cũng đã mất đi một phần của cha mình.
Cuộc hành trình của Craig không chỉ là một cuộc tìm kiếm câu trả lời mà còn là một hành trình để hiểu rõ hơn về lịch sử, về những con người đã sống và chiến đấu vì lý tưởng của họ. Đó là một bài học về sự thấu hiểu và đồng cảm, một điều mà mọi thế hệ cần phải ghi nhớ.