Trong một buổi giao lưu đầy ý nghĩa tại Trường đại học Hoa Sen, giáo sư Trần Văn Thọ đã chia sẻ những quan điểm sâu sắc về vai trò của ngôn ngữ và văn hóa trong giáo dục hiện đại. Ông nhấn mạnh rằng, bên cạnh việc thành thạo tiếng Anh, giới trẻ Việt Nam cần phải nắm vững tiếng Việt và hiểu biết về văn hóa dân tộc.
Giáo sư Trần Văn Thọ, một nhân vật có uy tín trong lĩnh vực giáo dục, đã chỉ ra rằng nhiều quốc gia đang phải đối mặt với “bẫy thu nhập trung bình”. Đây là tình trạng mà các quốc gia đã trải qua giai đoạn tăng trưởng nhanh nhưng lại không thể chuyển mình thành nền kinh tế tri thức, dẫn đến sự chững lại trong phát triển.
Việt Nam đã vượt qua ngưỡng thu nhập trung bình thấp, nhưng hiện tại đang đứng trước thách thức của việc dân số già hóa và sức lao động giảm dần. Ông cho rằng, để thoát khỏi bẫy thu nhập, Việt Nam cần thực hiện triệt để các chính sách kinh tế thị trường, khai thác nguồn lực và tái cấu trúc thể chế, trong đó nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố quyết định.
Giáo sư Trần Văn Thọ nhấn mạnh rằng, “nguồn nhân lực chất lượng cao” không chỉ đơn thuần là những người có kỹ năng chuyên môn xuất sắc, mà còn phải có hiểu biết sâu sắc về văn hóa và xã hội. Từ đó, ông đã giới thiệu khái niệm “giáo dưỡng”, một sự kết hợp giữa tri thức, đạo đức và văn hóa, tạo nên nhân cách toàn diện cho con người.
Trong thời đại công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ, việc tiếp cận tri thức trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, khả năng phân tích và đánh giá thông tin lại phụ thuộc vào nền tảng văn hóa của mỗi cá nhân. Ông cũng không phủ nhận tầm quan trọng của các ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM), nhưng nhấn mạnh rằng nghệ thuật và nhân văn (A trong STEAM) cũng cần thiết để tạo nên một con người hoàn thiện.
Giáo sư Trần Văn Thọ khẳng định rằng, để thành công trong môi trường toàn cầu hóa, giới trẻ không chỉ cần giỏi tiếng Anh mà còn phải nói tiếng Việt chuẩn, hiểu biết về lịch sử và văn hóa dân tộc. Điều này sẽ giúp họ nổi bật và thích nghi với nhiều tình huống công việc khác nhau.
Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học suốt đời, coi đây là chìa khóa để người trẻ chủ động trước những biến động trong sự nghiệp. Giáo dục không chỉ giới hạn trong bốn năm đại học mà còn là một hành trình liên tục, bao gồm việc học từ thực tế xã hội, từ sách vở, và từ chính cuộc sống hàng ngày.
Với kinh nghiệm sống và làm việc giữa hai nền văn hóa Việt – Nhật, giáo sư Trần Văn Thọ đã nhấn mạnh vai trò của kỷ luật cá nhân như một yếu tố quan trọng trong phát triển bền vững. Ông khuyến khích giới trẻ xây dựng thói quen tốt như đúng giờ, gọn gàng và tôn trọng không gian và thời gian, những điều tưởng chừng đơn giản nhưng lại có thể định hình phẩm chất sống còn trong sự nghiệp.