Nguyễn Đình Đầu, một nhân vật nổi bật trong lịch sử văn hóa và nghiên cứu của TP.HCM, đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng người dân thành phố. Dù đã ở tuổi cao, ông vẫn không ngừng cống hiến cho sự nghiệp nghiên cứu và viết lách, thể hiện một tình yêu mãnh liệt với lịch sử và văn hóa dân tộc.
Ông là một trong những biểu tượng của Sài Gòn, nơi ông đã sống và làm việc trong suốt hai phần ba cuộc đời. Những di sản mà ông để lại không chỉ là những tác phẩm nghiên cứu mà còn là những giá trị văn hóa, lịch sử mà ông đã dày công gìn giữ.
Yêu nước và cống hiến
Căn nhà của ông tại góc đường Nguyễn Du – Thủ Khoa Huân không chỉ là nơi ở mà còn là nơi chứng kiến nhiều biến động của thành phố trong suốt 65 năm qua. Những kỷ niệm và hình ảnh trong căn nhà ấy vẫn sống động, như hình ảnh ông cụ với bộ pijama và đôi giày da, cùng chiếc gậy kim loại mà ông luôn mang theo bên mình.
Ông không cần đến kính mắt mà vẫn có thể đọc rõ từng chữ, với đôi mắt sáng và nụ cười tươi tắn. Tầng một của ngôi nhà là nơi làm việc của ông, chứa đựng nhiều sách quý và tài liệu nghiên cứu, trong khi tầng hai là nơi lưu giữ hàng ngàn bản đồ và những món đồ gốm quý giá mà ông đã sưu tầm.
Nguyễn Đình Đầu bắt đầu sự nghiệp nghiên cứu của mình từ những năm 20 tuổi, khi ông tham gia vào phong trào Thanh – Lao – Công, thể hiện lòng yêu nước và tinh thần trách nhiệm với đất nước. Ông đã từng được giao nhiệm vụ quan trọng trong những năm kháng chiến, từ việc mua gạo cứu đói đến việc dạy chữ cho những người dân nghèo.
Trong thời gian học tập tại Paris, ông đã cùng các trí thức yêu nước khác vận động phản đối việc chia cắt đất nước, thể hiện tinh thần đoàn kết dân tộc. Sau khi trở về, ông tiếp tục cống hiến cho sự nghiệp giáo dục và nghiên cứu, trở thành một trong những học giả uy tín trong lĩnh vực sử học.
Ông đã có nhiều công trình nghiên cứu quan trọng, từ các vấn đề lịch sử, địa lý đến văn hóa xã hội, với hàng ngàn bài báo được xuất bản. Những tác phẩm như Tạp ghi Việt sử địa và Việt Nam quốc hiệu & cương vực đã góp phần làm sáng tỏ nhiều vấn đề lịch sử quan trọng của đất nước.
Ông cũng đã dành nhiều tâm huyết cho việc nghiên cứu về chủ quyền của Việt Nam trên Biển Đông, với mong muốn làm rõ và định danh lại những giá trị văn hóa và lịch sử của dân tộc. Tác phẩm Con đường gốm sứ và tơ lụa Việt Nam trên Biển Đông là một trong những dự án cuối cùng mà ông đang hoàn thiện.
Giáo sư Hà Minh Hồng đã từng chia sẻ rằng, cuộc đời của ông không chỉ là một hành trình nghiên cứu mà còn là một tấm gương sáng cho thế hệ trẻ, thể hiện sự tận tụy và đam mê với lịch sử quê hương.
Ông không chỉ là một nhà nghiên cứu mà còn là một người thầy, luôn khuyến khích thế hệ trẻ tìm hiểu và yêu thích môn sử địa, để từ đó góp phần xây dựng tương lai cho đất nước.
Cuộc sống và di sản để lại
Cuộc đời của Nguyễn Đình Đầu là một minh chứng cho sự cống hiến không ngừng nghỉ. Ông đã chuẩn bị cho một triển lãm lớn về bản đồ Sài Gòn và miền Nam, với mong muốn giới thiệu nguồn tài liệu quý giá cho thế hệ trẻ. Những tấm bản đồ mà ông đã chọn lựa và chú giải sẽ là di sản quý báu cho những người yêu thích lịch sử.
Ông đã làm việc đến những phút cuối cùng của cuộc đời, luôn sẵn lòng chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm với những người trẻ hơn. Dù đã ra đi, những giá trị mà ông để lại vẫn sống mãi trong lòng người dân và trong các tác phẩm của ông.
Thư phòng của ông vẫn đầy ắp những tài liệu, bản đồ và sách vở, chờ đợi những người kế tục tiếp bước con đường nghiên cứu mà ông đã dày công xây dựng. Những đau đáu mà ông để lại sẽ là động lực cho thế hệ sau tiếp tục khám phá và gìn giữ những giá trị văn hóa, lịch sử của dân tộc.